شرکت پردازش موازی سامان ارائه دهنده نرم افزارهای حسابداری مالی تدبیر تدبیر : ویژه نامه نوروز

صفحه نخست ویژه نامه   |   شرکت پردازش موازی سامان

 

 
تدبیر : ویژه نامه نوروز - نوروز ۱۳۸۸

نوروز در آذربایجان

 

امروزه نوروز در کشور آذربایجان بسیار مفصل و با شکوه برگزار می شود. شباهت و نزدیکی سنت ها و آیین های نوروزی این کشور به نوروز ایران بیش از دیگر کشورهای همسایه است. در جمهوری آذربایجان درباره ی پیدایش جشن نوروز اسطوره‌ها و افسانه‌های گوناگونی نقل شده است. مثلا در روایتی آمده که: سیاوش پسر کیکاووس به کشور افراسیاب سفر می‌کند، افراسیاب از او به خوبی پذیرایی می‌کند و حتی دخترش را به عقد وی در می‌‌آورد و سیاوش به یاد سفرش از دیار افراسیاب، دیوار بخارا را بنا می‌کند، اما دشمنان که از این کار او ناخرسند بوده‌اند میان سیاوش و افراسیاب را بر هم زده به طوری که افراسیاب تصمیم به قتل سیاوش می‌گیرد. پس از کشته شدن سیاوش دستور می‌دهد جنازه‌اش را روی کنگره‌های دیوار بخارا قرار دهند. زرتشتیان جسد وی را برداشته و در قدمگاه دروازه¬ی شرقی دفن می‌کنند و مرثیه‌های بسیاری در وصف سیاوش و مرگش می سرايند به طوری که این مرثیه‌ها بین مردم گسترش یافت و در همین سیاوش مرثیه‌ها، زرتشتیان روز دفن سیاوش را نوروز نامیدند.
سبزه مهمترین نماد بهاری، در آذربایجان است. آذری ها به سبزه «سمنی» می گویند و همچون ایرانیان از چند هفته پیش از عید به تهیه آن می پردازند. رسم سبز کردن سبزه در آذربایجان گویا حد و مرزی ندارد و تعداد آن هرچه بیشتر و ارتفاع آن هم هرچه بلندتر باشد مطلوبتر است.
از بین شیرینی های گوناگون، دو نوع آن ویژه نوروزاند و عمدتاً در این روزها تهیه می شوند: شکر بوره و باقلوا.
باقلوا که انواع آن در کشورهای دیگر نیز یافت می شود، یکی دیگر از اجزاء مهم سفره نوروزی در باکوست. شکر بوره به قطاب شباهت دارد ولی چند برابر بزرگتر از آن است.
یکی از آیین های پیش از نوروز در جمهوری آذربایجان خانه تکانی است که در روزهای قبل از عید، با کمک همه اعضای خانواده انجام می شود. هر خانه باید در روزهای نوروز برای مهمان های سرزده آماده باشد. در گذشته مردم از سبزه سبز کرده خود، سمنو درست می کردند. سمنو را «اصفهان حلواسی» یا حلوای اصفهان نیز می نامند.
با آن که تقویم رسمی در این کشور میلادی است، مراسم نوروزی در آذربایجان از اولین چهارشنبه اسفند ماه آغاز می شود و تا آخرین چهارشنبه سال، که ( آخیر چرشنبه) نامیده می شود، ادامه می یابد و در نهایت در روز 21 مارس به نوروز می رسد و با یک هفته تعطیل، که با احتساب دو روز تعطیلی آخر هفته به 9 روز می رسد، مردم به شادی و پایکوبی می پردازند.
چهارشنبه سوری نیز در آذربایجان برگزار می شود و به آن چهارشنبه آق شامی می گویند. مردم در آذربایجان به جای آخرین چهارشنبه سال، چهار چهارشنبه باقی مانده از سال را به عنوان نماد آب، باد، خاک و آتش جشن می گیرند. «پروفسور نبی اف» که مطالعات زیادی درباره نوروز کرده، معتقد است که مراسم این چهارشنبه ها از روزگاران پیش باقی مانده و جنبه ای فلسفی دارد. او در این باره می گوید:
«این عید ملی به آفرینش انسان مربوط است. درک انسان از هستی با چهار عنصر آب، باد، خاک و آتش پیوند می خورد. از یک ماه مانده به عید نوروز در چهارشنبه های آخر سال جشن ها و مراسم مختلفی برگزار می شد که تا به امروز باقی مانده و به ما هم رسیده است.»
با وجود این امروزه از بین این چهار چهارشنبه تنها چهارشنبه آق شامی است که با شکوه زیاد برگزار می شود. در شام این روز در کوچه های باکو بخصوص در محله ایچری شهر، بوته های بزرگ آتش افروخته می شود و پسرها و دخترها از روی آن می پرند. باور به آتش به عنوان عنصری پاک کننده و برای دور کردن شر، از گذشته در فرهنگ های مختلف وجود داشته است. در ایران باستان نیز آتش عنصری مقدس بوده و ستایش می شده است. بعد از آتش بازی بعضی بچه های آذری «پاپاق آتماق» می کنند که شبیه مراسم فالگوش در ایران است. در مراسم «پاپاق آتماق» یا کلاه گردانی اکثراً پسرها شرکت دارند. آنها در خانه همسایه را می زنند و صاحب خانه در کلاه آنها چیزهای خوردنی مانند شکر بوره، باقلوا، فندق، سیب و شکلات می گذارد.
بعضی دختران نیز در این شب فالگوش می ایستند که به زبان آذری «گولاخ فالی» می گویند. آنها مخفیانه به سخنان همسایه گوش می دهند و آن را تفسیر می کنند.
بعدازظهر روز آخر اسفند یا بیستم مارس، روز پیش از نوروز، گورستان های باکو مملو از کسانی است که به تعداد رفتگانشان، سینی های سمنو در دست دارند. بر روی بعضی گورها دو یا سه سینی سبزه گذاشته شده که نشانه این است که خانواده های چندی از خویشان آنجا حضور یافته اند.
در شب پیش از نوروز همه افراد خانواده، در خانه یکی از بزرگترها جمع می شوند و شام را با هم می خورند. مهمترین و اصلی ترین خوراک نوروزی در آذربایجان ماهی است که باید حتماً سر سفره باشد. روی سر ماهی حلقه ای قرار می دهند که آن را باید بزرگترین دختر دم بخت خانواده در انگشت خود کند. براساس باورهای مردم، این کار دختر را خوشبخت می کند.
گفتنی است که نوروز در آذربایجان بیشتر ماهیت اجتماعی دارد و بخش اعظم آداب و مراسم آن در بیرون از خانه و در فضای باز به جای آورده می شود و از این رو، سنت های نوروز در این کشور با رقص و آواز نوازندگان معروف به « آشیق »ها (خواننده و نوازندگان سیار)، مشاعره شاعرانِ «میخانه» (نوعی شعر چهار پاره مانند، که فی البدیهه ادا می شود و در آن مسائل روز مورد انتقاد قرار می گیرد)، کشتی گرفتن و اسب دوانی، و آتش افروزی و آتشبازی فراوان همراه است.
تفأل و تعبیر شگون نیک و بد از سنت های کهن و مورد علاقه آذری ها، به ویژه زنان، است و برخی از آن ها در عین سادگی از زیبایی و ظرافت های این نوع باورها خالی نیست. مثلاً دختران جوان نیت می کنند و انگشترهای خود را در ظرف پر از آبی می اندازند و از پسر بچه ای می خواهند که یکی از آن ها را از آب بیرون بیاورد و اعتقاد دارند که صاحب آن قبل از عید نوروز به مرادش خواهد رسید.از دیگر بازی های این مراسم:
• کلاه انداختن ( کلاه را از پنجره خانه ها به داخل پرتاب می کنند تا صاحب خانه چیزی در آن بگذارد و پس بدهد).
• بازی تخم مرغ قطار ( تعدادی تخم مرغ، که شمار آن ها به نسبت توانایی مالی بازی کنندگان می تواند10، 20، 100 یا هر تعداد باشد)، به صورت قطار روی زمین کنار هم چیده می شود و هریک از دو نفری که بازی می کنند، یکی از آن ها را بر می دارد و سر آن ها را به یکدیگر می زنند. برنده کسی است که آخرین تخم مرغ در دست او نشکسته باشد. پول تخم مرغ ها پای بازنده و تخم مرغ های شکسته فی المجلس نیمرو می شود و همه از آن می خورند.
در مجموع و در میان صدها رسومی که در آذربایجان برگزار می شود، دو چیز بیش از همه به چشم می خورد. یکی آتش فراوان، به عنوان سرزمین آتش ( اودلار یوردو )، و دیگری رقص مردان است. رقص زنان در لباس های ملی فقط جنبه تلطیف داشته و سهم کمتری دارد.

گردآورنده: صفورا الیاسی، کارشناس واحد آموزش شرکت پردازش موازی سامان

منابع:

1.     www.ariarman.com/Azerbaijan_Norooz.htm

2.     aftab.ir/articles/art_culture/cultural_heritage/c5c1124711623p1.php

3.     www.gunaskam.com/az1/index.php?option=com_content&task=view&id=135&Itemid=42

4.     www.oursouthazerbaijan.com/osa_norooz.htm

5.     www.aytan-tabrizli.blogfa.com/post-352.aspx

6.     https://donbaleh.com/link/14990

7.     www.irdiplomacy.ir/index.php?Lang=fa&Page=24&TypeId=18&ArticleId=1643&Action=ArticleBodyView



 

© کلیه حقوق برای شرکت پردازش موازی سامان محفوظ است.