مردم چین با داشتن فرهنگی غنی مراسم ملی و سنتی فراوانی دارند. معروفترین آن، عید بهار یا نوروز است که از هشت روز مانده به آخر سال چینی آغاز می شود و تا پانزدهم ماه بعد ادامه می یابد. پانزدهم ماه اول بهار جشن فانوس است که با این مراسم پایان عید بهار اعلام می شود.
تقویم چینی از سال 1911 به سال میلادی تبدیل شد. قبل از تغییر تقویم به سال میلادی، گاهشماری چینی مبتنی بر حرکت ماه به دور زمین و گاه بر حرکت زمین به دور خورشید بود. هم اکنون در تقویم های منتشرشده در چین به رسم سنتی، همه قراردادهای گاهشماری، سنتی و رسمی محاسبه می گردد. روز های هفته از دوشنبه آغاز می شود، ماههای دوازده گانه سال با تقویم قمری و شمسی که مورد توجه کشاورزان است به نام ماه اول، ماه دوم. .. یاد می گردد و صورت فلکی نیز مورد توجه است.
در چین باستان هر شصت سال را یک دور نجومی یا" جیازه" Jiaze می نامیدند و هر شصت سال را به پنج دوره تقسیم می کردند و هر دوره را به 12 سال و هر سال را به نام حیوانی می نامیدند و 12 سال به 12 حیوان یا صورت فلکی نام گذاری می شد و صورتها عبارتند بودند از : موش، گاو، ببر، خرگوش، اژدها، مار، اسب، گوسفند، میمون، خروس، سگ و خوک.
چینی ها معتقدند که قوای طبیعت همیشه بخشنده نیستند و آبادانی به تعادل و تزلزل قوای ویرانگر وابسته است که اگر مهار نشوند مصیبت بار خواهند بود. آب و هوای متغییر چین و سختی معیشت آنان را به قربانی کردن برای قوای طبیعت وا می داشت تا از خشم آنها برهند. هنوز در حاشیه رودخانه زرد کسانی که به رودخانه می افتند نجات نمی دهند زیرا معتقدند که رودخانه قربانی می خواهد. با به هم خوردن تعادل قوای طبیعت به جهت دخالت افراد بشر ویرانی به وجود می آید. (( پادشاه به عنوان فرزند آسمان تعادل را برقرار می کرد. فرزند آسمان یک پادشاه غله بود و روزهای آخر ماه بهار که گیاه فرفیون گل می دهد و عدس آبی بزرگ می شود مراسم قربانی کردن را انجام می دهد. رستش آسمان در زمین از امتیازات فرزند آسمان بود. از مهمترین وظایف وی افتتاح سال کشاورزی بود که بر طبق تقویم چینی ها در روز اول سال اتفاق می افتاد و زمان آن مقارن با اوایل فوریه است
کشاورزان چینی زمستان را به 9 بخش تقسیم می کنند و می گویند : نه روز اول و دوم دست از آستینها بدر نکنید. نه روز سوم و چهارم روی یخ راه می رویم. نه روز پنجم و ششم بید های کنار رودخانه جوانه می زنند. نه روز هفتم و هشتم یخ رودها آب می شود. نه روز نهم و دهم کشتزارها را شخم بزنید.
مراسم عید بهار از بیست و سومین روز ماه آخر آغاز می شود این روز را روز بدرقه سال نیز می نامند. خانه تکانی از این روز آغاز می شود و می کوشند تا در نوروز همه جا پاک و درخشان و نورانی باشد، خرید پوشاک نو و غذاهای سنتی از رونقی خاص برخوردار است. شعرهای فراوان خوانده می شود و در پکن در یکی از ترانه ها برنامه کار هشت روز مانده به نوروز را چنین بیان می کنند :
روز بیست و سوم پختن آش شکامونی ( بودا). روز بیست و چهارم خانه تکانی. روز بیست و پنجم آماده کردن دوفو ( خوراک لوبیا ). روز بیست و ششم فراهم کردن گوشت. روز بیست و هفتم فراهم کردن مرغ. روز بیست و هشتم آرد خمیر کردن. روز بیست ونهم عود سوزاندن. روز سی ام شب زنده داری.
آش شکا مونی یا ساکیا مونی را با جمع آوری هشت نوع غله به نشانه هشت روز مانده به پایان سال به کمک یاران و همسایگان فراهم می کنند، تا از درویشانه زیستن بودا و با دیگران خوردن وی یاد آورده باشند. آجیلی هم از ذرت و لوبیای قرمز و تمبر چینی و پسته زمینی فراهم می کنند.
از این روز به پاکیزگی آشپزخانه می پردازند زیرا چنین باور دارند که خدای آشپزخانه در چهره ای خندان و تنی فربه، شکم برآمده و تنبل به آسمان می رود و گزارش آشپزخانه را به خدای آسمان ارائه می دهد، بنابراین پختن غذاهای شیرین و خوشمزه در تمام خانه ها رواج دارد تا خدای آسمان از آنان رضایت داشته باشد و خدی آشپزخانه با برکت و نعمت از آسمان به آشپزخانه باز آید. در آشپزخانه چینی ها خاصه در پکن همیشه تصویر این خدا در حالیکه ماهی ( ماهی در معابد بودایی چین جایی خاص دارد. گویند بودا بر ماهی دریای وجود نشسته و زنگ و چوبک و سنج از آن نواخته می شود که ماهی آرام نگیرد ) در دست دارد و نگهبان پخت غذاها است دیده می شود.
در روستاها مردم با انجام رقص هایی به پیشواز سال نو می روند این رقص دسته جمعی به نام " یانگ " معروف است ( رقصی که در آن کسی با سر و سینه آدمی و پای و سر اسب به میدان می آید ). در این رقص کسانی که پوست اژدها و شیر می پوشند شادی و برکت را به جمع می برند.
در روستا زنان به کار خانه تکانی می پردازند. از جمله کارهای رایج این روزها لحاف برآفتاب افکندن است که همه جا به چشم می خورد. لباسها را می شویند و بر آفتاب می افکنند تا پلیدی ها را زدوده باشند. شعار نوشتن بر روی پارچه های قرمز یا بر چوب درخت هلو و آویختن صورتهای خیالی و نمادین اساطیر چینی بر در خانه ها آغاز می شود. گل هلو و نیلوفر چون ریشه در فرهنگ سنتی مردم چین دارد مورد پسند و احترام آنهاست ( داستان " کوافو " که به تعقیب خورشید می پردازد، از تشنگی اب رودخانه زرد را می نوشد ولی کافی نمی یابد و از تشنگی می میرد و عصای او به جنگل " دن " یا درخت هلو بدل می شود.
پختن غذای " دو قو" و شیرینی از دیگر کارهای خانه است. این غذا که از ماده چسبنده و با محتویات شیرین فراهم می گردد باید در میان غذاهای مخصوص نوروز باشد چون رمز ثروت و برکت است و شکلش چون ماهی کامل است. جالب ان است که همه غذاها را می خورن ولی به ماهی دست نمی زنند بدان امید که ثروت و برکت در خانواده باقی بماند.
اما شب زنده داری آخرین شب سال با شکوه تمام برگزار می شود. آتش افروختن و ترقه بازی با ساقه های نی خیزران (بامبو) از مراسم این شب است. چینی ها معتقدند که در روزگار کهن حیوانی به نام " نیان " Nian با گوشی پهن و قیافه ای وحشتناک به آبادی ها یورش می آورد و آدمیان را می خورد و زندگی ها را می آشوبد. مردم برای، دفاع خرمنهای آتش می افروزند و با قرار دادن بامبو در آتش سروصدای زیاد ایجاد می کنند تا " نیان " بگریزد.
در شام عید پیران خانمواده و بزرگان قوم در کاغذهای قرمز رنگ برای کودکان هدیه می نهند و می پیچند تا صبح عید به آنها بدهند، خوردن غذای رشته ای به نشانه عمر دراز همچون رشته پلوی ایرانی است.
روز اول عید، دید و بازدید ها آغاز می شود، مردم لباسهای نو و رنگارنگ به تن می کنند و آراسته و سرحال به دیدن بزرگترها و پیران خانواده می روند. رسم بر این است که همه افراد خانواده روز اول با هم باشند.
رقص شیر و اژدها و رقص " یان که " و چوب پا در روستاها تا پانزدهمین روز ماه اول بهار ادامه می یابد تا روز پانزدهم که جشن فانوس فرا می رسد. در شب " یوان سیایو " Ywan-siao یا عید فانوس آتش می افروزند و ترقه بازی می کنند و نوعی شیرینی از خمیر چسبنده برنج که درون آن شکر و بادام و ادویه های گوناگون است تهیه می شود این شیرینی به شکل ماه تمام به نشانه یازدهمین شب است یا چهاردهمین شب و همه باید از این شیرینی بخورند تا کامشان در سراسر سال شیرین بماند.
در این شب که شب عید فانوس نیز خوانده می شود انواع فانوسها با هنرمندی و زیبایی خاص بر در و دیوار شهر می آویزند و معتقدند که در روزگاران قدیم غازی از آسمان به زمین آمد. مردی آن را شکار کرد و خدای آسمان به خشم آمد و فرمان داد تا زمین را بسوزانند. فرشته ای نیکدل به زمینی ها خبر داد تا مردم به فکر چاره اندیشی باشند. روز چهاردهم و شب پانزدهم مردم در خانه ها مشعل افروختند و وقتی سربازان آسمانی به سوی زمین آمدند زمین را غرق نور آتش دیدند و پنداشتند که زمین از خشم خدایان آسمان می سوزد و از فرود آمدن منصرف شدند و زمین از انتقام در امان ماند و از آن به بعد مردم در چنین شبی فانوس می افروزند. فانوس هایی که مورد توجه می باشند عبارتند از:
الف – فانوس های درباری ب – فانوس های مردمی
فانوس ها با شکل های مختلفی ساخته می شود مثل فانوس هایی به شکل صورتهای فلکی، ساختمان، گل ( نیلوفر آبی، داوودی، صدبرگ که نماد خوشبختی، آرامش و دوستی است )
اقلیت های چینی در عید بهار با توجه به آداب و رسوم خویش به شادمانی می پردازند و به فعالیتهای ورزشی و سرگرمی مشغول می شوند. ملیت کره ای " لون چون " Lunqun زنانشان به تاب بازی و مردانشان به اسب سواری و تیراندازی می پردازند. قوم " میایو " از دیرک بالا می روند و هر کس بتواند توپی که از پارچه ابریشمی بر بالای دیرک نصب شده گاز بگیرد برنده است. ملیت " وا " به گاو بازی و کشتی محلی علاقه دارند. ملیت " شیون " به نوعی توپ بازی به نام " دو " مشغول می شوند و جوانان به شکار می روند. ملیت " جن پو " به تیراندازی و شادخواری می پردازند. ملیت " وای " با قایقهایی به شکل اژدها به قایقرانی و مسابقات طبل زنی و چوب بازی علاقه دارند. ملیت " لولو " مسابقه ای ترتیب می دهند، بدین صورت که هر کس بتواند با پای برهنه از کوه خنجر بالا رود و پرچمی را که بالای محل مسابقه قرار دارد پایین بیاورد برنده است. قزاق ها نیز به مسابقه بز کشی می پردازند
در استان‌های غربی چین هم ترک‌ها و هم چینی‌ها نوروز را با پوشیدن لباس‌هایی به رنگ‌های روشن و شاد و رفتن به معابد با شاخه‌های گل و مجسمه‌های گلی کوچکی به شکل بوفالو جشن می‌گیرند. بوفالوی بزرگی از بامبو نیز نزدیک معبد می‌سازند که آن را با کاغذهای رنگی به رنگ‌های قرمز، سیاه، سفید، سبز و زرد می‌پوشانند که نشانه پنج عنصر جهان یعنی آتش، آب، فلز، چوب و زمین هستند. مردم در نزدیکی معبد مجسمه‌های خود را می‌شکنند و بوفالوی بامبو را می‌سوزانند.

گردآورنده: صفورا الیاسی، کارشناس واحد آموزش شرکت پردازش موازی سامان

منابع:

1.     www.khschool.ir/article/ViewArticle.asp?id=649&catname=زبان%20و%20ادØA&ActiveStateCode=13

2.    www.chn.ir/CHN-Nowrooz/News/MainNews.aspx

3- فیتز جرالد ، تاریخ فرهنگ چین ، ترجمه دولتشاهی